สารคดี. 41 : 483 (มิถุนายน 2568).
นิตยสารสารคดี ฉบับนี้ สารคดีพิเศษ “รอยดำรง อดีตลาว-อีสาน ในการเสด็จตรวจราชการ ร.ศ. 125 สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ” การเสด็จเยือนอีสานของสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพเมื่อปี 2449 เป็นการเสด็จตรวจราชการตามหน้าที่เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย ห้วงเวลานั้นเป็นยุคล่าอาณานิคมของบรรดามหาอำนาจตะวันตกและการสร้างรัฐสมบูรณาญาสิทธิราชย์ยุคเริ่มต้นของสยามด้วย นอกจากรายงานถึงสภาพพื้นที่ สิ่งที่พบเห็น ภารกิจและอื่น ๆ ตามอย่างหนังสือราชการทั่วไป ในเอกสารการตรวจราชการยังบอกนัยความสัมพันธ์และการต่อรองทางการเมืองระหว่างประเทศ การลบรวมความหลากหลายให้กลายเป็นไทย มุมมอง อุดมคติของชนชั้นปกครองต่อท้องถิ่น ฯลฯ แฝงเร้นประเด็นระหว่างบรรทัด นับเป็นหลักฐานชั้นต้นที่สำคัญสำหรับการย้อนกลับไปรับรู้สภาพอีสานเมื่อนับศตวรรษก่อน อ่านข้อมูลเพิ่มเติมได้ในฉบับนี้
